Αμετροέπεια. Ωραία λεξούλα, ε; Απ’ τις φανταχτερές, τις δύσκολες που δεν έχουν γίνει ακόμα μόδα να καούν στα 5 λεπτά της δημοσιότητάς τους. Την ξέρουν λίγοι και την έχουν χρησιμοποιήσει ακόμα λιγότεροι. Η ειρωνεία είναι πως χαρακτηρίζει τη συντριπτική πλειοψηφία. Και δεν είναι μόνον στα λόγια, είναι στον τρόπο σκέψης και κυρίως στις πράξεις. Για έναν λαό που καυχιέται για τον Αριστοτέλη του, είναι τραγική ειρωνεία (κι αυτό δικό μας και προφανώς, όχι τυχαία!) να έχει ως βασικό του χαρακτηριστικό την παντελή έλλειψη μέτρου. Κι άλλοι λαοί την είχαν και την έχουν, αλλά αυτοί δεν καυχιούνται για κανέναν Αριστοτέλη. Κι ας τον εκτιμούν περισσότερο, κι ας τον έχουν στα σχολεία τους. Άλλη κουβέντα…
Απ’ τη στιγμή που έβαλα το φαινόμενο σε λέξεις, το βλέπω παντού και συνεχώς, είναι η κοινή συνισταμένη όλων των πραγμάτων που δεν πάνε καλά σε αυτόν τον κόσμο και σε αυτή τη χώρα. Ψάχνουμε το απόλυτο… την απόλυτα σωστή επιλογή, την απόλυτη και σίγουρη συνταγή. Και μόλις τη βρούμε την υπερασπιζόμαστε με τυφλό δογματισμό μέχρι να σπάσει το σχοινί και να περάσουμε αστραπιαία στο αντίθετο άκρο και να υπερασπιζόμαστε αυτό πια τυφλά και απόλυτα. Μέχρι να αποδειχθεί κι αυτό ανίκανο να αντέξει στην υπερβολή.
Κι έτσι πάμε από το ένα άκρο στο άλλο και πάλι απ’ την αρχή σε μια αέναη παλινδρόμηση, σαν ένα εκκρεμές που δεν θα σταθεί ποτέ και πουθενά μέχρι να «χαλάσει». Αυτή είναι η μοίρα των ανθρώπων και των κοινωνιών που δεν μπορούν να καταλάβουν τι σημαίνει χρυσή τομή, τι σημαίνει πως δεν υπάρχουν ξεκάθαρες αρετές και ξεκάθαρα πάθη, ξεκάθαρα σωστά και ξεκάθαρα λάθη.
Ψάξτε όσο θέλετε. Τίποτα μα τίποτα δεν είναι στο διηνεκές και χωρίς περιορισμούς «καλό» ή «κακό». Τίποτα δεν είναι για κάθε περίπτωση η σωστή επιλογή. Αν η υπερηφάνεια είναι αρετή, η υπερβολική υπερηφάνεια είναι ύβρις. Αν η εμπιστοσύνη στους άλλους είναι αρετή, η υπερβολική εμπιστοσύνη στους άλλους είναι αφέλεια. Αν η ειλικρίνεια είναι αρετή, τότε γιατί λέμε προδότες αυτούς που είπαν τα μυστικά της χώρας τους στον εχθρό; Την αλήθεια είπαν, αλλιώς θα ήταν ψεύτες! Αν η υγιεινή διατροφή είναι θεμιτή, στην υπερβολή της είναι αρρώστια, ορθορεξία τη λένε. Αν η προστασία είναι αρετή, η υπερβολική προστασία είναι φυλακή. Αν ένα ηρεμιστικό γιατρεύει, ένα κουτί ηρεμιστικά σκοτώνει. Αν μια εύκολη ζωή είναι καλή ζωή, μια ζωή απαλλαγμένη από κάθε πρόκληση και από κάθε προσπάθεια, δεν είναι καλή, είναι βαρετή μέχρι θανάτου. Αν ηελευθερία είναι αξία, η αναρχία και η ασυδωσία δεν είναι.
Το μέτρο τα έχει λάβει τα 5 λεπτά δημοσιότητάς του και πολλοί έσπευσαν να το ταυτίσουν με το μέτριο. Θα το έχετε ακούσει το ευφυολόγημα (καταχρηστικά το πρώτο συνθετικό) «το μέτρο είναι για τους μέτριους». Καμία σχέση, όμως, δεν έχει το μέτρο με το μέτριο. Ήταν μέτριοι αυτοί που το σκέφτηκαν. Η μάλλον έχουν, αλλά είναι αντιστρόφως ανάλογη. Όσο πιο μέτριος είναι κάποιος, όσο πιο μέτρια είναι η σκέψη του, όσο ανεπαρκής και περιορισμένη δηλαδή, τόσο έχει ανάγκη το απόλυτο, τόσο χρειάζεται το δογματικά σωστό, τόσο πιο φανατικά το υπερασπίζεται και τόσο πιο γρήγορα το απαρνιέται για το επόμενο δόγμα. Αντίθετα, όσο πιο σφαρική σκέψη έχει κανείς, τόσο περισσότερο μπορεί να διαχειριστεί την ποικιλία και τη διαφορετικότητα, τόσο ικανότερος είναι να επιλέξει κατά περίπτωση, τόσο ευκολότερα μπορεί να βρει τη χρυσή τομή μεταξύ δύο αντίρροπων δυνάμεων.
Το μέτρο λοιπόν, είναι για τους πολύ σπουδαίους. Κι είναι ο πιο δύσκολος στόχος που μπορεί να βάλει κανείς στη ζωή του. Ίσως ο μόνος που το έφτασε ήταν ο Αϊνστάιν. Ήταν ο μόνος που μέτρησε την ηθική ως αντίβαρο στην επιστημονική πρόοδο. Κι ήταν πιο σπουδαίος γι’ αυτό παρά για τις θεωρίες του.
Ακόμα και το μέτρο όμως, χρειάζεται μέτρο… μερικά πράγματα, αξίζει κι ίσως πρέπει να τα ζεις στο απόλυτο!! Για λίγο όμως… με μέτρο!